Gminne Przedszkole w Baranowie

Program własny Gminnego Przedszkola w Baranowie „E- MOC-je (st) w nas”

„Jeśli umiecie diagnozować radość dziecka i jej natężenie, musicie dostrzec, że najwyższa jest radość z pokonanej trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość triumfu i szczęście samodzielności, opanowania i władania.”

Janusz Korczak 

I.  Wstęp

Emocje odgrywają zasadniczą rolę w życiu każdego człowieka, dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Towarzyszą nam w różnych sytuacjach, odpowiadają za relacje ze światem zewnętrznym. Dziecko w wieku przedszkolnym jest pełne uczuć i emocji, przez które wyraża swój stosunek do zdarzeń, otaczających go ludzi i zjawisk. Okres ten jest czasem intensywnego rozwoju emocjonalnego. W tym czasie dzieci odkrywają, identyfikują i wyrażają emocje., a więc ich świat wewnętrzny bogaci się i różnicuje.                                                                                                                Jest to także okres, w którym dzieci mogą wykształcić inteligencję emocjonalną, czyli najogólniej mówiąc  zdolność rozpoznawania uczuć własnych oraz innych osób oraz umiejętność właściwego używanie własnych emocji.  Nauczyciel kierując procesem rozwoju społeczno – emocjonalnego powinien pamiętać o holistycznym ujęciu dziecka oraz podmiotowym jego traktowaniu, dążąc do wyposażenia uczniów w  następujące kompetencje: 

  • samoświadomość emocjonalną – wiedzę o własnych stanach uczuciowych, możliwościach i umiejętnościach wyrażania emocji, swoich mocnych stron,
  • samoregulacja (samokontrola) – panowanie nad emocjami, impulsami, elastyczność w dostosowaniu się do sytuacji, zmian,
  • motywacja – umiejętności emocjonalne, które prowadzą do osiągnięcia celów, pozytywne nastawienie, zaangażowanie, inicjatywa,
  • empatia (rozumienie innych) – uświadomienie sobie uczuć, potrzeb innych osób, rozpoznawanie ich stanów emocjonalnych,
  • umiejętności społeczne – umiejętne wpływanie na innych, wzbudzanie pożądanych reakcji, konstruktywna współpraca i współdziałanie, łagodzenie i rozwiązywanie konfliktów, porozumienie

Co ciekawe, inteligencja emocjonalno-społeczna i ogólna nie są od siebie całkowicie niezależne, istnieją między nimi pewne związki. A zatem w trakcie rozwoju dziecka należy zadbać o wzrost jego
inteligencji ogólnej, jak i o zdolności tworzące inteligencję emocjonalną i społeczną. Jednoczesne zwracanie uwagi na kształcenie wszystkich rodzajów inteligencji pozwoli dziecku, nastolatkowi, a później osobie dorosłej na bardziej efektywne i satysfakcjonujące funkcjonowanie w życiu, zarówno zawodowym, jak i społecznym. Poczynając od najwcześniejszych faz rozwojowych należy  uczyć dziecko jak rozpoznawać emocje i wyrażać je w sposób społecznie akceptowalny,  zawierać i podtrzymywać przyjaźnie, współpracować w grupie, radzić sobie z agresją, konstruktywnie rozwiązywać problemy i konflikty, zachowywać asertywna postawę i pewność siebie w trudnych sytuacjach. Od dorosłych zależy czy dziecko wyrośnie na człowieka wrażliwego, życzliwego, tolerancyjnego, obdarzonego empatią –  w pełni tego słowa znaczeniu, czy też na osobę skupioną wyłącznie na sobie i wpatrzoną we własne cele, dążenia, potrzeby i system wartości.                                            Emocje dziecka bardzo różnią się od emocji dorosłych w zasadniczych kwestiach, m.in. pod względem intensywności. Nawet błaha sytuacja może być powodem do wystąpienia trudnych do opanowania emocji. Jednak charakterystyczne dla emocji dziecięcych jest to, że są one krótkotrwałe i mają charakter przejściowy. Co więcej, dzieci nie są w stanie, maskować swoich emocji tak jak to robią dorośli. Ich zachowanie pokazuje bardzo dokładnie, w jakim stanie emocjonalny aktualnie   się znajdują.                            Nie bez znaczenia pozostaje również typ temperamentu dziecka, od którego zależna jest dominacja uczuć. Jeżeli przeważać będą tzw. uczucia pozytywne, proces adaptacji będzie przebiegał sprawniej i bez większych zaburzeń. Niestety, wyraźna dominacja uczuć negatywnych wydłuży proces przystosowania oraz zmniejsza szansę, iż zakończy się on sukcesem.                       Bardzo istotnym elementem jest również to, aby dziecko jak najwcześniej nauczyło się kontrolować swoje emocje. W młodszym wieku przedszkolnym  bardzo trudno jest nauczyć dziecko panować nad emocjami, bowiem zachowanie jego uzależnione jest od nastroju w chwili obecnej.. Dlatego bardzo ważne jest planowanie dnia aktywności w atmosferze bezpieczeństwa, która minimalizuje ryzyko zaistnienia sytuacji trudnych i konfliktowych., zapobiega narastaniu napięć , a co za tym idzie wybuchom negatywnych emocji. Stosowanie kar wobec dziecka, które nie jest w stanie kontrolować swoich emocji jest bardzo niepożądane, ponieważ w ten właśnie sposób można tylko wzmacniać negatywne uczucia tj. strach i lęk. U dziecka w młodszym wieku przedszkolnym każda nowa, nieznana sytuacja jest poprzedzana tymi właśnie emocjami.                                                          Osobowość dziecka w wieku przedszkolnym jest niestała i bardzo plastyczna. Kształtowanie osobowości uzależnione jest od warunków środowiskowych, w których się rozwija oraz od sposobu wychowania. Dziecko wychowywane w sposób autorytarny, aby uniknąć kary, będzie tłumiło własne uczucia w obecności rodziców. Natomiast, kiedy znajdzie się w obecności rówieśników, daje upust emocjom, nie bacząc na konsekwencje swojego postępowania. W opinii psychologów rozwojowych i wychowawczych dyscyplina autorytarna hamuje rozwój emocjonalny, społeczny i moralny. Prowadzi też do ograniczenia samodzielności i inicjatywy dziecka, a tym samym zmniejsza jego szanse na uzyskanie poczucia własnej wartości oraz utrudnia rozpoznanie własnych możliwości czy zdolności. Bywa, że autorytarne wychowanie skutkuje wyzwoleniem u dziecka agresji – jako protestu przeciwko niezrozumiałym regułom bądź jako reakcja na wygórowane wymagania rodzicielskie. Może prowadzić także do zachowań autodestrukcyjnych, z próbami samobójczymi włącznie. Z kolei system liberalny polega na stworzeniu dziecku warunków do niczym nieskrępowanej aktywności. W konsekwencji,  dziecko nie ma żadnych obowiązków, żadnych ograniczeń. Nie zna norm społecznych, przez co niejednokrotnie je narusza , bywa zdziwione, jeśli ktokolwiek reaguje na to niezadowoleniem. Co więcej, dziecko buntując się przeciwko jakimkolwiek próbom ograniczania jego woli, często podejmuje coraz więcej zachowań społecznie nieakceptowanych.          System wychowawczy, który sprzyja rozwijaniu kompetencji społeczno – emocjonalnych to system demokratyczny. Rodzice i nauczyciele wymagając poszczególnych zachowań, tłumaczą dziecku powody swoich decyzji, nie narzucają danego zachowania bez wcześniejszej rozmowy i wyjaśnienia. Rozmawiają z nim o jego przeżyciach, problemach, uwrażliwiają je na potrzeby i uczucia innych ludzi. Ułatwia to dziecku nie tylko uzyskanie wstępnej orientacji w emocjach i uczuciach innych ( np. rówieśników z przedszkola), ale również uczy pewnej samokontroli własnej ekspresji emocjonalnej, panowania nad złością, gniewem, strachem. Omawianie z dzieckiem (oczywiście w sposób dla niego zrozumiały) zaobserwowanych wydarzeń, niezrozumiałych dla niego zachowań ludzkich, wyjaśnianie ich przyczyn i konsekwencji, pozytywnie wpływa na jego rozwój moralno-społeczny i korzystnie wpływa na  przystosowanie do życia w grupie.    Należy pamiętać o tym, iż dziecko uczy się poszczególnych czynności i zachowań modelując postawy dorosłych. Jeśli wychowuje się w rodzinie, gdzie przeważa złość i agresja to dla kształtującej się psychiki małego człowieka będą to uczucia, które będzie znał najlepiej i najczęściej wyrażało tak w rodzinie jak i poza jej strukturami. Natomiast jeśli dziecko obserwuje rodziców, którzy odnoszą się do siebie oraz do pozostałych członków rodziny z szacunkiem, mówią spokojnym głosem, słuchają siebie nawzajem, okazując zrozumienie to wówczas taki mały człowiek będzie miał zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa i bycia ważnym, które sprawi, iż z uśmiechem na twarzy zacznie podejmować nowe wyzwania, nauczy się pokonywać trudności, dążyć do porozumienia, będzie aktywne, twórcze, ufne w stosunku do najbliższych, gdyż w jego psychice zostanie zakodowana informacja, że nawet może liczyć na pomoc dorosłych w każdej sytuacji. Dziecko wychowywane wśród tzw. „pozytywnych emocji” będzie łatwiej pokonywało lęki, rzadziej będzie odczuwało smutek, złość czy bezsilność, a także będzie bardziej kreatywne i  pomysłowe. A co najważniejsze będzie po prostu… szczęśliwe.

Organizując procesy wychowawcze w przedszkolu należy:

  • umożliwić dziecku odkrywanie, przeżywanie, wyrażanie i nazywanie emocji
  • dbać o to, aby dziecko poznawało potrzeby własne i innych
  • uczyć dziecko kultury funkcjonowania w społeczeństwie

II. Cele programu

Cele główne:

Głównymi celami programy jest prawidłowy rozwój emocjonalno – społeczny dzieci w wieku przedszkolnym poprzez:

– nabywanie umiejętności rozumienia siebie i innych,

– zapoznanie z prawami i obowiązkami dzieci oraz światem wartości moralnych,

– modelowanie zachowań społecznie akceptowanych,

– radzenie sobie w trudnych sytuacjach,

– rozwój umiejętności prospołecznych,

– budowanie poczucia wspólnoty grupowej i przynależności do grupy rówieśniczej

Cele szczegółowe:

– nabywanie umiejętności społecznych oraz podporządkowania się

ustalonym zasadom i regułom

– stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych

– budowanie pozytywnego obrazu siebie

– zwiększenie poczucia własnej wartości

– zaspokojenie potrzeby bycia ważnym

– rozpoznawanie i nazywanie emocji u siebie i innych

– uświadomienie sobie, że uczucia mogą się zmieniać

– świadome i wolne od agresji radzenie sobie z konfliktami

– ukształtowanie wrażliwości moralnej oraz właściwych postaw moralnych.

– zaciśnięcie więzi z najbliższym otoczeniem społecznym.

– kształtowanie postaw prospołecznych

– rozumienie potrzeby poszanowania drugiego człowieka, jego

odmienności i indywidualności.

– rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych.

– uświadomienie konieczności ponoszenia konsekwencji swoich czynów.

– rozumienie potrzeby przestrzegania zasad bezpieczeństwa w życiu

przedszkola i środowiska.

Wybrane zadania  Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO

  1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju.
  2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa.
  3. Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.
  4. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo.
  5. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji, pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.
  6. Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.

III. Metody i formy pracy

We wspomaganiu rozwoju dziecka największe znaczenie mają metody pracy oparte na działaniu, bezpośrednim spostrzeganiu i przeżywaniu oraz na słowie. Metody czynne prowokują do działania, rozbudzają zaciekawienie i zainteresowanie dziecka, uruchamiają spontaniczną i swobodną aktywność i w ten sposób przyczyniają się do rozwoju. Łączą się one  z metodami słownymi i percepcyjnymi. Równie istotne są metody problemowe. Są one drogą poznania rzeczywistości, ponieważ angażują całą osobowość dziecka. Prowadzą one do wykrycia problemu, poszukiwania drogą prób i błędów, eksperymentowania podczas rozwiązywania problemów.  Różnorodne i bogate możliwości indywidualizowania oddziaływań, prowokowania, inspirowania, rozwiązywania problemów daje metoda zadaniowa.  Metodą, która przyczynia się do kształtowania w dziecku umiejętności związanych z podejmowaniem konkretnych działań, od fazy ich planowania i poszukiwania wsparcia, aż po ich realizację i ocenę jest metoda projektów.

Wszystkie wymienione metody znajdują zastosowanie  w takich formach pracy jak:

  • różnego rodzaju zabawy;
  • gry dydaktyczne;
  • prace plastyczne  i techniczne związane z doświadczeniem i eksperymentowaniem;
  • sytuacje edukacyjne organizowane przez nauczyciela z małymi zespołami i z grupą;
  • biblioterapia
  • muzykoterapia

Podczas realizacji programu dopuszcza się modyfikację poszczególnych treści i zabaw. Program ma charakter otwarty i może być rozbudowywany zgodnie z potrzebami grupy , w której będzie realizowany.

 IV. Przykładowy rozkład materiału.

MIESIĄCCELE ZAJĘĆ, ZAKRES TEMATYCZNYUWAGI LUB SPOSOBY REALIZACJI
WRZESIEŃa) Przedstawianie się imieniem i nazwiskiem, przedstawienie swoich ulubionych zabawek, zajęć, itp. b) „Bawimy się wspólnie” – zabawy ruchowe. c) Omówienie i wspólne ustalenie zasad i norm współżycia w grupie. Sporządzenie kontraktu grupowego – wspólne wykonanie plakatu przyjaźni, – gry i zabawy integrujące grupę oraz budujące klimat bezpieczeństwa i przyjaźni – kontrakt grupowy.
                         PAŹDZIERNIKa) Radość –  rozpoznawanie i nazywanie emocji związanych z uczuciem radości , pokazywanie tego uczucia w różnych formach wyrazu (werbalnej i niewerbalnej) b) Odczytywanie emocji z wyrazu twarzy . c) Zabawy muzyczno – ruchowe oraz prace plastyczne umożliwiające wyrażanie pozytywnych emocji w różnych formach ekspresji. – zabawy integrujące grupę oraz dające możliwość swobodnego wyrażania pozytywnych emocji – improwizacje ruchowe, taneczne obrazujące uczucie radości itp. – tworzenie kolorowych kompozycji – barwnych drzew –  z wykorzystaniem jesiennych darów natury
                LISTOPADa) Smutek – rozpoznawanie i nazywanie emocji związanych z uczuciem smutku, pokazywanie tego uczucia w różnych formach wyrazu (werbalnej i niewerbalnej) b)  Zabawy uwrażliwiające na potrzeby innych, np. pomoc kolegom w trudnych sytuacjach, okazywanie empatii c)  Ekspresja muzyczno – plastyczna  umożliwiająca wyrażanie emocji – biblioterapia – „Malusiek tęskni za swoim króliczkiem”.   – zabawy z elementami dramy i pantomimy.   – Potworkowe smutki” – praca twórcza przy muzyce  
                               GRUDZIEŃa) Kształtowanie prospołecznych postaw u dzieci – zachęcanie do czynienia dobrych uczynków b) Pomoc w  przygotowaniach do Świąt Bożego Narodzenia w domu rodzinnym– biblioterapia – „Święta u Drobinków – wiersz „Dobre uczynki” -przygotowanie upominków dla rodziny i przyjaciół  – „Będę Waszym Mikołajem”. – rozmowy na temat przygotowań do świąt w poszczególnych rodzinach oraz formach włączanie się w pomoc najbliższym.
  STYCZEŃa) Czym jest wstyd – wyjaśnienie znaczenia tego pojęcia (podanie  sytuacji wywołujących to uczucie w dzieciach)  b)Samoocena – dlaczego warto poznać swoje mocne strony i polubić samego siebie? c)Budowanie poczucia własnej wartości poprzez działania pozwalających na poznanie swoich możliwości   – biblioterapia – „’Gucio się wstydzi” – zabawy podnoszące samoocenę, poczucie własnej wartości – ćwiczenia oddechowe – twórcze działania plastyczne – „Nie taki wstyd straszny” – motywowanie dzieci do udziału w uroczystości z okazji Dnia Babci i Dziadka
                                  LUTYa)Złość – czy możemy się złościć? b)Złość – gdzie ją odczuwam? c) Złość – jak sobie z nią radzić?  – bioterapia – „„Królewna złośnica”.  „Zły humorek”   – szukanie i przedstawianie technik i metod pozwalających przezwyciężać negatywne emocje. – pantomima – „Teatr złości”. – zabawy relaksacyjne  
     MARZECa) Strach – czego się boimy? b)Szukanie sposobów na przezwyciężenie strachu c)Zabawy muzyczno – ruchowe – biblioterapia – „Strach ma wielkie oczy””.  –„ Stracholud” – plakat -„Przytul stracha” – rymowanka – „Straszny taniec” – zabawy przy muzyce.
             KWIECIEŃ a)      Uczymy się  rozwiązywać konflikty –  jak dojść do porozumienia? b)     Bawimy się wspólnie – przypomnienie norm i zasad współpracy w grupie przez odwołanie się np. do kontraktu grupowego– nauka dochodzenia do porozumienia, otwartości na zmiany, wprowadzenia nowych zasad i norm postępowania – biblioterapia –  „Kłótnia o auto”
                    MAJa)     „Emocje małe i duże” –   sposoby wyrażania uczuć pozytywnych i negatywnych   b)    Wyrażanie stanów emocjonalnych w sposób  akceptowany przez innych – rozpoznawanie różnych emocji i określanie  przyczyn ich powstawania – zagadki o emocjach -elementy dramy i pantomimy  – „Kleksy pełne emocji” – praca plastyczna
CZERWIECa)      Dostrzeganie potrzeb innych – budowanie empatii b)      Każdy z nas jest inny.
odnajdujemy  w każdym człowieku coś dobrego, c)     Jesteśmy  tolerancyjni i rozumiemy odmienność drugiej osoby,

 – biblioterapia – „Brzydkie kaczątko”, zabawa ruchowa – zabawy kształtujące postawę empatii i życzliwości wobec siebie – praca plastyczno – techniczna „Okulary empatii”

V. Oczekiwane efekty 

Dziecko:

  • Nazwie własne stany emocjonalne
  • Nabędzie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
  • Nabędzie umiejętności zawierania kompromisów
  • Dostrzeże różnicę między dobrem a złem
  • Rozszerzy informacje o swojej rodzinie
  • Nabędzie coraz większej samodzielności w sferze społeczno – emocjonalnej
  • Będzie dążyło do rozumienia własnej indywidualności
  • Uświadomi sobie motywy własnego działania i potrafi je uzasadnić
  • Włączy się aktywnie w życie grupy
  • Będzie przestrzegało zasad zgodnego współdziałania w grupie
  • Nabędzie umiejętności swobodnego komunikowania się z innymi
  • Dostrzeże i uszanuje odrębność innych
  • Nabędzie umiejętność określania własnych upodobań
  • Będzie potrafiło swobodnie podejmować działania zmierzające do określenia własnej tożsamości  

VI. Ewaluacja

Ewaluacja programu będzie polegać na ocenie (poprzez obserwację ) stopnia przestrzegania wyodrębnionych norm postępowania. Po dokonaniu ewaluacji na koniec roku, program będzie zgodnie z jej wynikami modyfikowany i realizowany w następnych latach.

– wywiad z rodzicami,

– wywiad z nauczycielami,  

– obserwacja uczniów

– Poradnik dla rodzica „Emocje dziecka”.

VII.  Załączniki

1. Scenariusze zajęć, przykładowe zabawy

2. Kwestionariusz wywiadu dla nauczycieli

3.  Kwestionariusz wywiadu dla rodziców

4.  Rozwój społeczny dzieci w wieku przedszkolnym – charakterystyka, etapy rozwoju, wskazówki dla dorosłych.

5.  Rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym – charakterystyka, etapy rozwoju, wskazówki dla dorosłych.

VIII. Zasady współpracy z rodzicami podczas realizacji programu

            Rodzicom dziecka, którego zachowanie odbiega od ogólnie przyjętych norm uważanych za poprawne, często brakuje radości związanej z jego sukcesami. Oprócz miłości do niego, każdego dnia przeżywają smutek i bezsilność, towarzyszy im także poczucie osamotnienia. Ponieważ wiedzą, że ich dziecko ma poważne problemy, zanim zaczniemy stawiać wymagania, powinniśmy dostarczyć im SUKCESÓW!             
           METODA SUKCESU polega głównie na wywoływaniu pozytywnych emocji w stosunku do dziecka. Będą one – źródłem nadziei, która motywuje do działania oraz wiary, że się uda. Te pozytywne emocje pomogą uzyskać dobre porozumienie z rodzicami oraz będą źródłem zaufania w stosunku do nauczyciela.

           Podstawowe zasady współpracy z rodzicami:
1) Wspomaganie rodziców poprzez dostarczanie im sukcesów i wyzwalanie pozytywnych emocji w stosunku do dziecka i siebie wzajemnie.
2) Nie oszukiwanie przez dostarczanie złudnych nadziei, lecz skupienie na „tu i teraz” czyli na bieżących sukcesach i potrzebach dziecka.
3) Nie stawianie wymagań, lecz wzmacnianie pozytywnych aspektów spotkań z rodzicami.                                                                                         4) Nie oceniamy i nie próbujemy na siłę zmieniać życia rodziny z niepełnosprawnym dzieckiem przez dawanie tzw. „dobrych rad”.
5) Podkreślanie i wspieranie prawa rodziców do bycia „normalnymi ludźmi”, tak aby problem dziecka nie był jedyną ważną sprawą w ich życiu.
6) Przypominanie, że dziecko potrzebuje obydwojga rodziców – podkreślanie roli ojca dla jego rozwoju.

IX. Przykładowe zabawy oraz scenariusze zajęć:

Muzyczne zabawy integracyjne dla dzieci – Piosenka na powitanie.

  • Na melodię znanej piosenki „Panie Janie” dzieci śpiewają wspólnie z panią:

Witaj imię przedszkolaka x2

do nas chodź x2

wszyscy cię lubimy x2

z nami bądź x2

  • Śpiewamy:

Wszyscy są, Witam Was! – każdy klaszcze w dłonie

Zaczynamy już czas – każdy klaszcze w dłonie

Jestem ja – każdy pokazuje na siebie

Jesteś ty – każdy pokazuje na innych

Raz, dwa, trzy – każdy klaszcze w dłonie

  • Zabawa w pieczenie chleba. Nauczycielka staje na środku sali i zaczyna śpiewać: „Mało nas, mało nas do pieczenia chleba, Tylko nam, tylko nam, (imię przedszkolaka) tu potrzeba„. Wywołane dziecko podchodzi do nauczycielki i wspólnie z nią śpiewa te same słowa, zapraszając imiennie następnego przedszkolaka. Zabawa trwa do momentu, aż wszystkie dzieci nie znajdą się w okręgu wraz z innymi.

Zabawy dla dzieci w przedszkolu (na powitanie)

  •  Propozycją może być zabawa „Ja i Ty”. Podczas niej dzieci maszerują, a kiedy pani mówi STOP, zatrzymują się i tworzą pary. Następnie przedszkolaki stojąc w miejscu, pokazują na siebie i mówią „Ja”, po czym pokazują na partnera, mówiąc „Ty” i uderzają się wzajemnie w dłonie, wołając „To my”.
  • Zabawa w poznawanie imion – dziecko staje pomiędzy kolegami i mówi „Ja” po czym tupie jedną nogą, „jestem” i tupie drugą nogą, Podaje swoje imię i podskakuje na obu nogach.
  • Zabawa w „podaj swoje imię”. Dzieci siadają w kręgu, po czym każde z nich mówi swoje imię, podając równocześnie informację, co potrafi dobrze zrobić np. Maciek znam się na samochodach. Dla ułatwienia dzieci mogą przekazywać sobie kolejno maskotkę lub piłkę.
  • Zabawa „Piłka w kole”. W tej zabawie dzieci podają sobie nawzajem piłkę, jednocześnie głośno mówiąc jak nazywa się kolega lub koleżanka, do której trafia piłka.
  • Powitanie grupy. Dzieci stają na sali, a nauczycielka wypowiada różne powitania. Przedszkolaki, które czują się powitane, podnoszą ręce i machają do pozostałych. Mogą to być np. słowa: Witamy tych, którzy mają na sobie sukienkę. Witamy tych, którzy zjedli dziś śniadanie. Witamy tych, którzy mają blond włosy. Witamy tych, którzy dziś rano wstali etc.
  • ZabawaWesoły balon”. W tej zabawie dzieci ustawiają się na sali, tworząc okrąg. Jedno dziecko wchodzi do środka koła i zaprasza kolejnego przedszkolaka, wołając go po imieniu. Wołając kolejne maluchy, dzieci tworzą drugie koło wewnątrz pierwszego kręgu. Zabawa trwa, dopóki wszystkie dzieci nie znajdą się w nowym okręgu.
  • Zabawa dla dzieci w przedszkolu na powitanie. Przedszkolaki stają w kręgu na podłodze i trzymają się za ręce. Wspólnie powtarzają słowa dziecięcej rymowanki: „Jestem mały, małe rączki mam i nie wszystko umiem zrobić sam. Jednak nie martwię się tym wcale, bo z kolegami poradzę sobie doskonale.

Zabawy integracyjne w przedszkolu

  • Klasyczna zabawa w okręt. Podczas niej dzieci stoją na środku sali i patrzą w jednym kierunku. Jeden z przedszkolaków, wyznaczony do prowadzenia zabawy stoi przed nimi i wydaje komendy. Przykładowo wyznaczona osoba mówi: „Lewa burta” – dzieci biegną na lewą stronę sali, „Prawa burta” – przedszkolaki biegną na prawą stronę sali, „Rufa” – wszyscy biegną na tył sali, „Dziób” – dzieci biegną do przodu, „Pokład” – dzieci pozostają w miejscu. 
  • Zabawa „Ludwiczku”. Przedszkolaki siedzą w kole, a nauczycielka każde z nich prosi o przygotowanie nazwy owocu. Podczas zabawy pani rzuca piłkę od dziecka i mówi: „Ludwiczku, Ludwiczku co niesiesz w koszyczku?” Dziecko powinno wymienić wtedy nazwę owocu i rzucić piłkę do kolejnego dziecka.
  • Zabawa w pracusie i leniuszki. Nauczycielka dzieli przedszkolaki na 2 grupy. Te, które trafią do pracusiów, szybko wykonują różne czynności: zamiatają, podlewają kwiaty, sprzątają zabawki itp.. Druga grupa, czyli leniuszki poruszają się bardzo powoli, przeciągają, ziewają.
  • Zabawa w wolne miejsce. Dzieci siedzą w kole na podłodze, ale zostawiają wolne miejsce. Dziecko siedzące obok prosi: Zapraszam (imię dziecka), by przyszedł tu jak żabka, ptaszek, piesek itp.
  • Zabawa „jestem piłką”. Dzieci stoją w kole, a nauczycielka stoi w jego środku wraz z piłką. Zadaniem dzieci jest zmienić się w piłki i naśladować wszystkie ruchy, jakie wykonuje piłka, którą porusza pani. Kiedy nauczycielka odbija piłkę od podłogi, dzieci podskakują w tym samym tempie co piłka. Kiedy nauczycielka kołysze piłką nad głową, dzieci kołyszą się na boki. Kiedy nauczycielka obraca piłkę wokół własnej osi, dzieci obracają się w miejscu. Kiedy piłka toczy się po podłodze, dzieci turlają się, a kiedy nauczycielka wystukuje piłką różne rytmy, dzieci je wyklaskują.
  • Zabawa w zajączki. Dzieci siedzą w kole i zaczynając od nauczycielki, odliczają. Każde dziecko ma za zadanie zapamiętać swój numer. Kiedy wszystkie maluchy znają już swój numer, nauczycielka zaczyna odliczanie, przykładając dłonie do głowy i kiwając nimi jak zajączek, mówi: „Zajączek numer jeden pozdrawia zajączka numer...”. Zajączek, który zostaje wywołany, kiwa swoimi „uszami” i pozdrawia następnego, powtarzając słowa nauczycielki.
  • Sałatka owocowa. Przedszkolaki siadają na krzesłach ustawionych w okrąg. Nauczycielka siada w środku koła i każdemu przedszkolakowi przydziela nazwę owocu – może to być jabłko, gruszka, banan itp. Liczba nazw owoców jest w tym wypadku uzależniona od wielkości grupy. Kiedy każde dziecko ma już przydzieloną nazwę, nauczycielka mówi „Jabłka” i wtedy wszystkie maluchy, którym została przypisana ta nazwa, zamieniają się miejscami. Można również zamieniać w innych konfiguracjach np. jabłka i gruszki. Natomiast kiedy pani powie „sałatka owocowa”, wszystkie dzieci mają za zadanie zmienić swoje miejsca.
  • Zabawa w nastroje. Wybrane dziecko wymienia swoje imię jednocześnie ze zmianą nastroju: np. smutno, z radością, ze złością, a przy tym zmienia miny na te, symbolizujące dane emocje.
  • Zabawa w „strumyk i drzewa”. Nauczycielka dzieli przedszkolaki na dwa zespoły np. chłopców i dziewczynki. Na ustalony sygnał chłopcy stoją i podnoszą ręce do góry, naśladując szum drzew. Wtedy dziewczynki formują się w rząd, po czym biegną pomiędzy szumiącymi chłopcami jak wijący się przez las strumyk. Następnie grupy mogą zamienić się rolami.
  • Zabawa w przeciwieństwa. W tej zabawie przedszkolaki siadają na podłodze, a przed nimi umieszczona zostaje przesłona. Może to być kotara lub parawan. Wybrane dziecko ustawia się za nią, po czym pokazuje się raz jednej, raz z drugiej strony i przedstawia przeciwstawne emocje np. smutek – radość, choroba – zdrowie, słabość – siłę. Każde dziecko, które ma za zadanie prezentować te emocje, całą postawą ciała, a pozostałe dzieci powinny odgadywać, co przedstawia dziecko wychylające się zza kotar

TEMAT 1: „PRZEZ RÓŻOWE OKULARY” – CO NAM SPRAWIA  RADOŚĆ.

Przebieg zajęć:

1. „Uśmiech” – zabawa integracyjna.

„Wysyłam do Was powitalny promyk uśmiechu,

który powróci do mnie w pośpiechu”.

Nauczycielka i dzieci siedzą w kręgu na dywanie. Nauczycielka dotyka ramienia dziecka patrzy mu w oczy, uśmiecha się. Kolejno wszyscy przekazują uśmiech bez słów…

2.  Wprowadzenie:

Każdy doświadcza w ciągu dnia różnych emocji. Wszyscy je odczuwamy: wszyscy czasami się boimy, złościmy, zazdrościmy, wstydzimy. Emocje są dobre, normalne i pożyteczne. Informują nas o tym, jak się czujemy, co się z nami dzieje w związku z jakąś sytuacją.

3. Burza mózgów

– co to jest radość ?

Pytania do dzieci:

– Czy każdy przeżywa emocje?
– Czy wszyscy reagujemy tak samo?
– Po czym rozpoznajemy emocje u siebie i u innych?

4. „Zabawa w pogodę”- zabawa ruchowa wyzwalająca radość

Muzyka ilustruje pogodny, słoneczny dzień. Dzieci „wyrażają się w ruchu”, tak jak chcą i potrafią. Atmosfera niewymuszonej dyscypliny i nastrój radości podczas tego ekspresyjnego tańca pozwala osobom „dynamicznym” (nadpobudliwym) na ruchowe wyżycie się, a tym „zamkniętym w sobie – na pokonanie nieśmiałości, natomiast jednym i drugim – na rozwijanie wiary w siebie i odwagi w poszukiwaniu własnych form i własnej estetyki ruchu.

Gdy muzyka naśladuje spadające krople deszczu (efekty akustyczne z instrumentu elektronicznego), najpierw słabego, potem przybierającego na sile, spacerujące dzieci ilustrują gestami otwieranie parasola, trzymanie go nad głową, chodzenie miedzy kałużami (na stoliku leżą rekwizyty: pałeczki gimnastyczne – parasole, krążki – trzymane nad głową wyobrażają kapelusze). Gdy deszcz przechodzi w burzę (efekty wyładowań atmosferycznych „grzmoty”) wszyscy chowają się „pod dach”, tj. stają przy ścianie, przywierając do niej plecami, tak, „aby żadna kropla deszczu nie spadła na głowę”. Czekają, aż burza się skończy, by znowu w słabym deszczu spacerować pod parasolami, przechodząc do radości wywołanej ładną, słoneczną pogodą.

5. Zadanie „Gra twarzy”

Dzieci siedzą w kręgu. Na dywanie rozsypane są fotografie przedstawiające twarze wyrażające różne emocje. Zadaniem dzieci jest wybrać te, które przedstawiają radość…

6. „Kapelusz radości”

Dzieci losują karteczki z niedokończonymi zdaniami (odczytuje nauczyciel), dziecko dopowiada dalszą część zdania:

– „Radość to…”
– „Jestem wesoły, gdy…”
– „Uśmiecham się, gdy…”
– „Cieszy mnie…”

Podsumowanie nauczyciela:

Radość jest najprzyjemniejszą z emocji. Ale rzadko zastanawiamy się do czego nam jest potrzebna. Radość podpowiada co jest dla nas dobre, czego potrzebujemy do szczęścia, czym powinniśmy się zajmować.  Różnych ludzi cieszą różne rzeczy. Radość odkrywa to, co jest dla nas ważne i sprawia, że mamy chęć i energię, by się tym zajmować. Pojawia się również wtedy, gdy spełnia się nasze marzenie, gdy osiągamy jakiś cel, dostajemy coś fajnego, czujemy się kochani.

Wiele dzieci cieszy się bez specjalnego powodu- dlatego tylko, że mogą biegać, mówić, oddychać.

7. Spoiler do filmu „W głowie się nie mieści”- prezentacja i rozmowa kontrolowana na temat treści
– Jaka emocja była pokazana w filmie?
– Jak rozpoznajemy tą emocję?
– czy ta emocja jest przyjemna czy nieprzyjemna?

8. „Drzewo radości” – praca twórcza.
Polecenie: Namaluj drzewo radości.

Jak myślisz, jakie kolory i wzory najlepiej oddają jej charakter? Z jakimi kolorami kojarzy Ci się radość? Teraz zamknij oczy i wyobraź sobie krainę radości. Wyobraź sobie, że patrzysz na powiewającą na wietrze liście pięknego drzewa, może są tam jakieś owoce…może jest na nim kolorowy latawiec, a może barwny motyl… i odczuwasz radość. Postaraj się wyobrazić to sobie bardzo dokładnie, ze szczegółami. Postaraj się zapamiętać ten obraz to uczucie. W różnych trudnych sytuacjach, gdy będziesz potrzebował trochę radości, zamknij oczy i przywołaj ten obraz drzewa na lekkim wietrze.

9. Relaksacja

Czytanie opowiadania o radości „Sprzedawca lodów” do muzyki relaksacyjnej – dzieci wyciszają się.

10. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.

Dzieci malują bużki pod drzewem zgodnie z nastrojem, w jakim kończą zajęcia.

TEMAT 2: „UCZUCIA NIECHCIANE” – POZNAJEMY NASZE EMOCJE – SMUTEK

Przebieg zajęć:

1. Zabawa integracyjna „Magnes”.

Dzieci chodzą w kole w rytm spokojnej muzyki. Kiedy prowadzący krzyknie czyjeś imię pozostałe dzieci skupiają się wokół tej osoby, tworząc ciasny krąg. Następnie dzieci razem powtarzają imię wybranej osoby i wracają do koła.

 2. „Co to jest smutek” – burza mózgów.

Smutek choć raczej nieprzyjemny jest w życiu bardzo potrzebny. Często chcemy go przegonić lub przed nim uciec. To nie jest jednak dobry pomysł, bo smutek wcale nie znika, tylko przyczaja się gdzieś głęboko. Tak skryty szkodzi nam i zupełnie odbiera radość życia. Jeśli jednak nauczymy się słuchać tego, co nam mówi i zgodzimy się, by od czasu do czasu pojawił się w naszym życiu, wtedy smutek ( jak każde inne uczucie) stanie się naszym sojusznikiem, a nie wrogiem.

3. Bajka terapeutyczna „„Malusiek tęskni za swoim króliczkiem”

Pytania do tekstu:

Co to jest smutek?

Kiedy smutek się pojawia?;

Jak wygląda?; Czy w ogóle ma wygląd?;

Co czujecie, gdy pojawia się smutek?;

Co was zasmuca?;

Co robicie, gdy pojawia się smutek?

4. „Spróbuj lepiej poznać swój smutek”.

Zastanów się i pokaż, w którym miejscu ciała odczuwasz smutek, kiedy się pojawi. Spróbuj powiedzieć jak się wtedy czujesz. Mogą Ci pomóc takie określenia: CIĘŻKO, BOLI, NIC MI SIĘ NIE CHCE, NIE MAM SIŁY, NIE MAM

ENERGII.

5. „Potworkowe smutki” – praca twórcza.

Dzieci rozdmuchują kleksy z farby, a następnie dorysowują flamastrami smutne wyrazy twarzy.

6. Zabawa w kole.

Jedno dziecko wchodzi do środka koła z piłeczką w ręku. Mówi: „Było mi smutno gdy…” – kończąc zdanie zgodnie z własnym doświadczeniem. Rzuca piłeczkę wybranej osobie. Ta łapie i odpowiada: „Rozumiem, że było Ci smutno gdy…” i powtarza to, co usłyszała. Potem zmienia dziecko ze środka i opisuje kiedy jemu było smutno. Zabawa trwa dopóki dzieciom się nie znudzi. Potem rozmawiają na temat smutku, że smutek można przeżywać z wielu różnych powodów. Na koniec układamy hasło, wierszyk lub piosenkę o pożytkach smutku i o prawie do jego przeżywania.

7. Wiersz : Gdy Ci smutno… ( D. Niemiec)Gdy ci smutno, gdy ci źle,
przyjaciel zawsze wesprze cię.
On cię przytuli, otrze z twarzy łzy.
Pomoże nawet wtedy, gdy
nie wie do końca, skąd ten smutek w tobie,
lecz razem dacie z nim radę sobie.
Bo wasze serca czują tak samo,
a to właśnie kiedyś empatią nazywano.

Pytania do treści utworu: Dlaczego można się smucić? Kto może pomóc, gdy jest smutno? W jaki sposób może pomóc przyjaciel, jak może wesprzeć?

8. Jak pokonać smutek – burza mózgów.

Dzieci podają swoje sposoby na smutek. Nauczyciel uzupełnia listę propozycji.

„Można na przykład zrobić listę piosenek – kołysanek na smutki. Albo złapać rytm serca. Łapać go można wystukując każde uderzenie serca placami o blat stołu. Albo maszerując. Kiedy dziecko złapie jego rytm, smutek odejdzie, a oddech się uspokoi. Co jeszcze jest dobre na smutki? Pomaganie innym.

9. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.

Dzieci oceniają zajęcia, wybierając papierowe koła i rysując na nich wesołe lub smutne minki. Podziękowanie za wspólne zajęcia.

TEMAT 3: „CZYNIĆ DOBRO WAŻNA SPRAWA” – WARTOŚĆ DOBRYCH UCZYNKÓW.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie z rymowanką – dzieci ustawione w pozycji stojącej na obwodzie koła .
Gdy ci smutno, gdy ci źle,
To uśmiechnij do mnie się. (
Całuska poślij w prawo
I pomachaj też żwawo.
Potem ślij buziaki w lewo
Machając przy tym kolegom
Razem mamy dziarską minę
I już dobry masz uczynek.
Teraz usiądź na dywanie
I posłuchaj co powie pani.

2. Słuchanie wiersza Marzeny Szczepańskiej pt.: Dobre uczynki.

Nauczyła mnie mamusia,
By człowiekiem dobrym być.
Z koleżanką i z kolegą
Zawsze umiem w zgodzie żyć
Nakarmię pieska, kotkowi dam mleko,
Pobawię się z bratem, to nic trudnego.
Odkurzę dywan, zmyję talerze,
Że mogę pomóc, bardzo się cieszę.
Starszej sąsiadce zaniosę zakupy,
A gdy jej smutno, dodam otuchy.
Tak mamusia mnie uczyła,
Od najmłodszych moich lat,
Żebym zawsze miła była
I kochała cały świat.
3. Rozmowa na temat treści wysłuchanego wiersza i postępowania jego bohatera. Pytania pomocnicze:
• Czego nauczyła mnie mamusia?
• Co mogę zrobić (uczynić) dla innych?
• W jaki sposób pomóc innym?
4. Wyjaśnienie pojęcia dobry uczynek. Przykłady dobrych uczynków:
• Wesprzeć i pocieszyć kogoś, przytulić, kto płacze,
• Pobawić się z kolegą, gdy czuje się samotny,
• Pomóc w porządkowaniu zabawek,
• Pomóc starszym osobom w sprzątaniu, noszeniu zakupów, ustąpić miejsca
w autobusie, itp
• Pomoc rodzicom w przygotowaniu świąt
• Dbać o przyrodę, rośliny i zwierzęta

5. Powtarzanie rymowanki z pokazywaniem, cicho-głośno, smutno-wesoło, klaszcząc, tupiąc,
Każdy dobrze o tym wie,
Pomagać innym opłaca się,
Uśmiech i radość wszystkim dasz,
Bo serduszko wielkie masz.

6. „Święta u Drobinków” – słuchanie bajki terapeutycznej.

Rozmowa o dobrych uczynkach jakie pojawiły się wśród bohaterów bajki.

7.Jak możemy pomoc dorosłym w przygotowaniu do świąt? – burza mózgów

Dzieci podają sposoby , w jaki mogą włączyć się w prace przedświąteczne. Opowiadają o tradycjach bożonarodzeniowych zachowanych w ich domach.

8. Przygotowanie upominków dla rodziny i przyjaciół z wykorzystaniem rolek z papieru  – „Będę Waszym Mikołajem”

Dzieci otrzymują rolkę po papierze toaletowych i tworzą wybrane prezenty dla najbliższych – bałwanki, Mikołaje, renifery.

9. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.

Nauczyciel rozmawia z dziećmi na temat tego, jak się czuły podczas wykonywania poszczególnych zadań , w jakiej roli czuły się najlepiej.
Podziękowanie za wspólne zajęcia.

TEMAT 4 : WSTYD TO NIE KŁOPOT  – JAK PRZESTAĆ SIĘ WSTYDZIĆ I POKONAĆ NIEŚMIAŁOŚĆ.

Przebieg zajęcia:

1. Zabawa na powitanie „Jak się dzisiaj czujesz? ”
Nauczyciel prezentuje dzieciom ilustracje różnych stanów pogodowych. Zadaje pytanie „Jak się dzisiaj czujesz?”, a dziecko określa umówionym ruchem swój nastrój zgodnie z ustaleniami:

tęcza- bardzo dobrze
słońce- dobrze
słońce za chmurą- nieźle
chmura- nie za dobrze
deszcz- źle
burza- bardzo źle.
2. Zabawa „Czy znasz tą emocję?”

Nauczyciel prezentuje dzieciom ilustrację zawstydzonego Gucia. Rozmawia z nimi o emocji, której Gucio doświadcza. Zwraca uwagę na fioletowy kolor jego grzywy. Dzieci opisują zauważone cechy wyglądu. Opowiadają o tym, czy kolor grzywy „pasuje” do uczucia, którego Gucio doświadcza.
3. Zabawa „Poznajemy uczucie Gucia”- czytanie książki.

Nauczyciel czyta książkę „Gucio się wstydzi” Aurelie Chien Chow Chine. Rozmawia z dziećmi o sytuacjach, w których znalazł się Gucio oraz towarzyszącym mu uczuciu wstydu. Odwołuje się do doświadczeń dzieci. Zachęca do wypowiedzi na temat tego, w jakich sytuacjach wstydzili się, uświadamiając im, że uczucie to jest znane każdemu.

4. Zabawa „Raz , dwa, trzy, wstydu pozbądź się i Ty”.

Dzieci siedzą w kole. Nauczyciel prosi, aby każde z nich pomyślało o sytuacji, w której odczuwało wstyd. Następnie każde dziecko wybiera spośród rozłożonych na podłodze kolorowych karteczek, tą w kolorze fioletowym. Dzieci „przeganiają” uczucie wstydu, zgniatają kartki i wyrzucają je do

przygotowanego symbolicznego kosza.

5. Zabawa „Tak potrafię tylko ja!”.
Dzieci ustawiają się w dwóch rzędach naprzeciwko siebie tworząc pomiędzy sobą drogę do przejścia. Zadaniem każdego dziecka jest przejście trasą prezentując swój niepowtarzalny znak. Może to być dowolna czynność, gest, okrzyk, hasło, krótka piosenka. Doceniony powinien być każdy pomysł.
6. Zabawa „ W jaki sposób można oswoić wstyd?”.

Nauczyciel przygotowuje arkusz szarego papieru oraz obrazki przedstawiające emocje i relacje międzyludzkie np. przytulenie, rozmowa, osiąganie sukcesów np. w sporcie. Zadaniem dzieci jest wyszukanie spośród nich sposobów na oswojenie i zaakceptowanie uczucia wstydu. Pomysły dzieci zostają wyeksponowane na arkuszu szarego papieru.

7. Ćwiczenia oddechowe Gucia.

Nauczyciel odczytuje zakończenie historii Gucia w książeczce. Dzieci wykonują zaproponowane ćwiczenie oddechowe. Dzielą się wrażeniami i odczuciami. Ćwiczenie oddechowe należy dołączyć do pomysłów zebranych na arkuszu w poprzedniej zabawie.

8. Wykonanie pracy plastycznej „Nie taki straszny wstyd”.
Dzieci robią na kartce fioletową farbą dowolnej wielkości i kształtu kleks/plamę. Używają do tego gąbek lub zgniecionych papierowych kul. Następnie dorysowują elementy twarzy, nogi, ręce. Dowolnie ozdabiają. Nauczyciel zachęca dzieci, by popatrzeć na stworka z uśmiechem i dostrzec w nim zabawne elementy.

9. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.
Na pudle prowadzący nakleja napis „Tu mieszka mój wstyd”.
Dzieci rysują w wybranym przez siebie miejscu pudła:
• Uśmiechniętą bużkę – jeśli uważają, że oswoiły, rozprawiły się z wstydem, zrozumiały go dzięki powyższym zajęciom.
• Niezadowoloną bużkę – jeśli dalej tak samo mocno odczuwają wstyd, jeśli te zajęcia nie pomogły im go zredukować, zrozumieć, oswoić.

 

 

 

 

TEMAT 5: „MALI ZŁOŚNICY  – CZYLI JAK RADZIĆ SOBIE ZE ZŁOŚCIĄ NIE RANIĄC INNYCH

Przebieg zajęć:

1. Powitanie – piosenka „Chwyćmy się za ręce” ( muz. i sł. Maria Broda – Bajak).
Chwyćmy się za ręce – na zabawę czas,
do kółeczka ta piosenka woła wszystkich nas.
Cztery kroki zróbmy w bok i zaklaszczmy raz, dwa, trzy,
Śpiewem, tańcem i radością przegonimy humor zły.
Przedszkolaki ruchem ilustrują treść piosenki:
a) chwytają się za ręce, tworząc koło
b) wykonują cztery kroki do wnętrza koła, a następnie cztery do tyłu.
c) robią cztery kroki w prawą stronę,
d) puszczają swoje ręce, wykonują obrót dookoła własnej osi a następnie klaszczą cztery razy.
2. Prowadzący odczytuje wiersz „Zły humorek”  Doroty Gellner.
Jestem dzisiaj zła jak osa!
Złość mam w oczach
i we włosach!
Złość wyłazi mi uszami
i rozmawiać nie chcę z wami!
A dlaczego? Nie wiem sama.
Nie wie tata, nie wie mama…
Tupię nogą, drzwiami trzaskam
i pod włos kocura głaskam.
Jak tupnęłam lewą nogą,
nadepnęłam psu na ogon.
Nawet go nie przeprosiłam –
taka zła okropnie byłam.
Mysz wyjrzała z mysiej nory:
– Co to znowu za humory?
Zawołałam: – Moja sprawa!
Jesteś chyba zbyt ciekawa.
Potrąciłam stół i krzesło,
co mam zrobić, by mi przeszło,!?
Wyszłam z domu na podwórze,
wpakowałam się w kałużę.
Widać, że mi złość nie służy,
skoro wpadłam do kałuży.
Siedzę w błocie, patrzę wkoło,
wcale nie jest mi wesoło…

Nagle co to? Ktoś przystaje.
Patrzcie! Rękę mi podaje!
To ktoś mały, tam ktoś duży –
Wyciągają mnie z kałuży.
Przyszedł pies i siadł koło mnie
kocur się przytulił do mnie,
mysz podała mi chusteczkę:
– Pobrudziłaś się troszeczkę!
Widzę, że się pobrudziłam,
ale za to złość zgubiłam
Pewnie w błocie gdzieś została,
NIE BĘDĘ JEJ SZUKAŁA!

3. Rozmowa na temat przejawów złości.
– Kto z was widział kiedyś ludzi, którzy się złoszczą albo kłócą, niech położy rękę na sercu.
– Po czym poznaliście, że ci ludzie są na siebie źli?
4. „Gdy się złoszczę, to robię tak…” – zabawa dramowa.

Dzieci stoją w kole. Prowadząca wybiera chętną osobę do środka koła. Wybrane dziecko wypowiada zdanie: „Gdy się złoszczę, to robię tak…” Następnie pokazuje mimiką, ruchem, gestem, co robi, kiedy się złości. Pozostali uczestnicy naśladują koleżankę lub kolegę. Następnie nauczycielka wybiera kolejne dziecko do środka koła, które prezentuje swój sposoby wyrażania złości. (Każdy z nas się złości, bo złość jest naturalnym uczuciem).

5. Teatr złości.

Słuchanie opowiadania „Królewna złośnica”.  Przedstawienie jej  w formie pantomimy.  

„W pewnym królestwie mieszkała mała królewna, która ciągle na wszystko się złościła. Nie podobały jej się sukienki, nowe zabawki, jedzenie było dla niej okropne. Często tupała nogami i grymasiła. Nikt nie chciał się z nią bawić. Nawet jej własny kot uciekał od niej. Pewnego razu królewna zobaczył pięknego motyla, który usiadł jej na ramieniu i powiedział: „Królewno, widzę, że jesteś smutna. Co się stało?” Królewna opowiedziała mu, że wszystko ją złości. Motylek wysłuchał królewnę i powiedział: „Wiesz, trzeba coś z tą złością zrobić. Zastanówmy się razem, co…”

Pytania do opowiadania:

– Kto występuje w opowiadaniu? (królewna, kot i motylek)

– Jaki problem miała królewna?

– Czy chcecie pomóc królewnie poradzić sobie ze złością?

6. „Co można zrobić ze złością?” – burza mózgów.

Nauczycielka zapisuje pomysły dzieci oraz dodaje inne pomysły (można opowiedzieć komuś o swojej złości; narysować ją; tupać; głośno krzyczeć w pomieszczeniu, gdzie nikomu nie przeszkadzamy; ulepić coś z plasteliny; głęboko oddychać; zmiąć lub podrzeć gazetę, poćwiczyć). Nauczycielka odczytuje zapisane pomysły dzieci.

7. „Za i przeciw” – praca w grupach.

Opracowanie DOBRYCH RAD DLA KRÓLEWNY –  sposobów radzenia sobie ze złością. Podział na 3 grupy: żółtą, zieloną i niebieską. W grupach dzieci zastanawiają się, co przedstawiają obrazki i które sposoby radzenia sobie ze złością są dobre i nie krzywdzą innych, a które złe. Przyklejają obrazki przy twarzy smutnej i wesołej.
Grupy przedstawiają wykonane plakaty – pokazują zasady królewnie.
8. Relaksacja – „Bez złości mamy więcej radości”.

Dzieci leżą na dywanie i słuchają opowieści:

„Dzisiaj polecisz w podróż samolotem marzeń i odwiedzisz daleką planetę. Samolot odrywa się od Ziemi. Ziemia pozostaje w tyle, a ty czujesz się lekko, radośnie, jesteś w kosmosie. Postanawiasz wylądować na następnej planecie. Im bardziej zbliżasz się do tej planety, tym jest ona piękniejsza. Twój samolot łagodnie ląduje na tej planecie. Nagle zauważasz grupę dzieci. Słyszysz, jak jedno mówi do drugiego, ale nie rozumiesz wypowiadanych słów. Musiało to być coś nieprzyjemnego, bo widzisz, że dziecko, do którego były skierowane te słowa, jest coraz bardziej rozwścieczone… oddycha gwałtownie… zaciska dłonie w pięści… Ale spójrz, co się dzieje? Dziecko to nagle zastyga w bezruchu. Zaczyna spokojnie oddychać, głęboko nabiera powietrza w płuca i wydmuchuje je stopniowo: wdech, wydech… I zaczyna mówić, najpierw bardzo cicho, potem coraz głośniej i pewniej: Bez złości mamy więcej radości. A za każdym razem staje się coraz spokojniejsze i bardziej przyjazne dla innych, pojawia się uśmiech radości na jego twarzy, który przekazuje drugiemu dziecku, a i to drugie uspokaja się… Widzisz… oboje się odprężają, zaczynają radośnie się uśmiechać, rozmawiają ze sobą, są spokojne i uprzejme dla siebie. Myślisz sobie: to naprawdę świetny pomysł – bez złości mamy więcej radości… – zapamiętam to sobie. Potem powtarzasz to zdanie wielokrotnie, po cichu… i jeszcze kilka razy… Wsiadasz do samolotu i lecisz z powrotem na Ziemię. Znowu jesteś tutaj. Po cichu wypowiadasz zapamiętane słowa: Bez złości mamy więcej radości…

9. „Worek złości” – rysowanie złości

Nauczycielka rozdaje dzieciom kartki i kredki i prosi o narysowanie złości. Po wykonaniu polecenia każde dziecko wrzuca do „worka złości” swoją kartkę, a potem odchodzi z uśmiechem na twarzy. Mówi królewnie na ucho, jak się czuło, gdy wyrzucało złość do kosza.

10. Ewaluacja zajęć i podsumowanie..
Nauczyciel rozmawia z dziećmi na temat tego, jak się czuły podczas wykonywania poszczególnych zadań. Przypomina dzieciom, że złość jest uczuciem powszechnym, występuje często w naszym życiu, każdy człowiek ma prawo się złościć, ale nie ma prawa w złości robić krzywdy sobie i innym,

Temat 6: „ Strach ma wielkie oczy” – czyli jak poradzić sobie z lękiem i strachem.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie „Witam tych, którzy …”
Prowadzący wita tych, którzy: np. mają ciemne włosy, okulary, coś białego na sobie, …, czasami się boją. Wita machając do uczestników, a osoby, które uważają, że o nich mowa również pozdrawiają do machając do niego
2. Bajka terapeutyczna „Strach ma wielkie oczy”.

Pytania do tekstu:

Co to jest strach?;

Kiedy strach się pojawia?;

Jak wygląda?; Czy w ogóle ma wygląd?;

Co czujecie,gdy pojawia się strach?;

Czego się boicie?;

Co robicie, gdy pojawia się strach?

3. „ Stracholud” – plakat.
Nauczyciel prowadzący pyta dzieci – .”Czy jest coś, czego się boicie?’ –
Dzieci z przyniesionych gazet i starych książek wycinają te rzeczy, które ich zdaniem są przerażające i budzą w nich strach, lęk. Naklejają je na sylwetę człowieka wyciętą z szarego arkuszu papieru. Oglądanie prac.
4. „Straszne głosy i odgłosy” – zagadki słuchowe.

Prowadzący tłumaczy, że nie tylko ludzi, zwierząt, przedmiotów czy zjawisk można się bać. Niepokój i strach mogą w nas wzbudzać także dźwięki i odgłosy. Zadanie polega na słuchaniu dźwięków: miłych dla ucha (np. pozytywka), niemiłych (skrobanie po szkle), budzących niepokój i strach (szelesty, szumy). Prowadzący odtwarza dźwięki lub wykonuje je za parawanem z prześcieradła, a dzieci odgadują. Pyta czy dźwięk był miły, a może straszny. Następnie pokazuje przedmiot, który ten dźwięk wydał. Ponownie pyta czy przedmiot, który wydał ten straszny dźwięk rzeczywiście jest straszny? Podsumowanie: czasami „Strach ma wielkie oczy” – chętne dziecko nakleja na sylwetę Stracholuda duże, papierowe oczy.

5. „Taniec straszaniec”– pedagogika zabawy.

Uczestnicy zamykają oczy i próbują wymyślić swój własny „straszny dźwięk”. Zapamiętują go. Prowadzący włącza muzykę. Na akcent w muzyce straszymy np. buuuu, potem na akcent wskazane przez nas dziecko może wydać swój groźny okrzyk. Nauczyciel wskazuje dzieci, w dowolnej kolejności, może pokazywać kilka naraz, na koniec wszystkie naraz – każdy swój okrzyk.

6. „Przytul stracha” Małgorzata Strzałkowska – kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze strachem.

Strach ma strasznie wielkie oczy,

Strasznym wzrokiem wokół toczy…

Lecz gdy go za uszkiem głaszczę,

W śmieszny pyszczek zmienia paszczę.

Coś dziwnego z nim się dzieje,

Łagodnieje i maleje,

Mruży swoje kocie oczy

I w ogóle jest uroczy!

Strach ma strasznie wielkie oczy,

Strasznym wzrokiem wokół toczy,

Lecz ty dłużej się nie wahaj

I po prostu przytul stracha.

7. „Strachy na lachy” – zapoznanie ze sposobami radzenia sobie ze strachem.

Gdy przychodzi strach, gdy nie wiesz. co zrobić powiedz rymowankę:

Strachu, strachu, rozchmurz się!

Strachu, strachu, przytul się!

Czarno, ciemno znika już…

Słońce, jasno jest tuż, tuż!

8. „I po strachu”  – zabawa z balonami.

Dzieci rysują mazakami na balonach swoje lęki. Przekłuwają balon dużą igłą. Kawałki balonów wrzucają do dużego kartonowego pudła. Zaklejają je taśmą, zawiązują sznurkami, kokardami.

9. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.

Na pudle prowadzący nakleja napis „Tu mieszka mój strach”.
Dzieci rysują w wybranym przez siebie miejscu pudła:
• Słońce – symbolizującej światło- jeśli uważają, że oswoiły, rozprawiły się z lękiem/ strachem zrozumiały go dzięki powyższym zajęciom.
• Ciemną chmurę  – symbolizującej – ciemność – jeśli dalej tak samo mocno odczuwają lęk/ strach, jeśli te zajęcia nie pomogły im go zredukować, zrozumieć, oswoić.

TEMAT 7: UMIEMY POKOJOWO ROZWIĄZYWAĆ KONFLIKTY.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie wszystkich na zajęciach. Zabawa integracyjna „Ludzie do ludzi”

2. Wprowadzenie w temat zajęć.

Dzieci siadają w kręgu, a nauczyciel czyta im krótkie opowiadanie pt.„Kłótnia o auto” . Nauczyciel pyta:

-„Dlaczego Piotrek rozzłościł się na Jacka?

-Czy Jacek zrobił coś złego? Czyje jest to auto? Kto może się nim bawić?”

3. Co to jest konflikt?

Nauczyciel wyjaśnia znaczenie słowa „konflikt”. Pyta: „O co jeszcze można się pokłócić?” Dzieci podają przykłady sytuacji, a nauczyciel umieszcza obrazki/ikonki/zdjęcia przedstawiające różne rodzaje konfliktów wśród dzieci. Dzieci zastanawiają się, czy bójki, groźby, popychanie itp. pomagają rozwiązywać konflikty (powinny ustalić, że nie. Jeśli im się to nie uda, należy naprowadzić je na tę odpowiedź). Prowadzący informuje uczestników, że nauczą się dziś rozwiązywać konflikty tak, żeby sprawiać innym jak najmniej przykrości i nie robić im krzywdy.

4. Rozmowa kierowana.

Nauczyciel pyta: „Co robicie, kiedy się na kogoś złościcie?” Uczestnicy zajęć podają przykłady i decydują, czy takie reakcje są dla innych przyjemne czy nie.

5. Zabawa ruchowa – uwalnianie złości.

Dzieci spacerują po sali. Nauczyciel mówi: Jesteś baaardzo zły, aż się gotujesz ze złości. Spróbuj ją z siebie wyrzucić. Możesz skakać, tupać, krzyczeć, ale nie przeszkadzaj innym. Dzieci wykonują ćwiczenie. Następnie dzieci mówią, jak się czują.

6. Sposoby uwalniania napięcia mimiką i głosem.

Nauczyciel ponownie mówi: Jesteś baaardzo zły, aż się gotujesz ze złości. Możesz teraz krzyczeć na całe gardło, zęby pokazać wszystkim, jak bardzo jesteś zły. Ale kiedy powiem STOP, przestaniesz krzyczeć, odwrócisz się, odejdziesz dwa kroki i zamkniesz oczy. Kiedy powiem WRACAJ – znowu staniesz w kręgu”.

Dzieci powtarzają ćwiczenie kilka razy . Złość powinna stopniowo osłabnąć, a krzyk ucichnąć.
7. Ćwiczenia oddechowe

Dzieci siadają i zamykają oczy. Nauczyciel mówi: Jesteś baaardzo zły, aż się gotujesz ze złości. Zrób wdech i wydech. I znowu wdech-wydech. Wdech-wydech troszkę dłuższy. Wdech-wydech jeszcze trochę dłuższy. Oddychaj tak, aż poczujesz się spokojny.

8. Co pomaga rozwiązać konflikt?

Nauczyciel przypomina uczestnikom opowiadanie: „Kłótnia o auto”. Dzieci zastanawiają się, co Piotrek i Jacek powinni byli sobie powiedzieć zamiast kłócić się i bić. Chętne dzieci odgrywają krótkie scenki dla całej grupy. Każda scenka powinna zakończyć się ugodą (kompromisem).

Teraz dzieci ćwiczą w parach dogadywanie się w różnych, podanych przez nauczyciela sytuacjach. W razie problemów – cała grupa szuka właściwych komunikatów, które pomagają osiągnąć kompromis.

9. Ewaluacja zajęć i podsumowanie 

Dzieci mówią, które z zabaw najbardziej im się podobały i dlaczego. Nauczyciel podsumowuje ich wypowiedzi i przedstawia następujące wnioski: „Konflikty zdarzają się, ale możemy je rozwiązywać; jeśli jesteś zły, zatrzymaj sie i uspokój, a dopiero później rozmawiaj; warto dogadywać się, szukać kompromisu (czyli rozwiązania konfliktu, które jest dla wszystkich OK).

TEMAT 8: EMOCJE MAŁE I DUŻE 

Przebieg zajęć:

1. Zabawa na powitanie „Sałatka owocowa ”

2.   Wprowadzenie w temat zajęć „Bajka o uczuciach”:

„Dawno, dawno temu, na oceanie istniała wyspa, którą zamieszkiwały emocje, uczucia oraz ludzkie cechy – takie jak: dobry humor, smutek, mądrość, duma; a wszystkich razem łączyła miłość. Pewnego dnia mieszkańcy wyspy dowiedzieli się, że niedługo wyspa zatonie. Przygotowali swoje statki do wypłynięcia w morze, aby na zawsze opuścić wyspę.

Tylko miłość postanowiła poczekać do ostatniej chwili. Gdy pozostał jedynie maleńki skrawek lądu – miłość poprosiła o pomoc. Pierwsze podpłynęło bogactwo na swoim luksusowym jachcie. Miłość zapytała:
– Bogactwo, czy możesz mnie uratować ?

Niestety nie. Pokład mam pełen złota, srebra i innych kosztowności. Nie ma tam już miejsca dla ciebie. – Odpowiedziało Bogactwo. Druga podpłynęła Duma swoim ogromnym czteromasztowcem.

– Dumo, zabierz mnie ze sobą ! – poprosiła Miłość.

– Niestety nie mogę cię wziąć!  Na moim statku wszystko jest uporządkowane, a ty mogłabyś mi to popsuć… – odpowiedziała Duma i z dumą podniosła piękne żagle.

Na zbutwiałej łódce podpłynął Smutek.

– Smutku, zabierz mnie ze sobą ! – poprosiła Miłość,
Och, Miłość, ja jestem tak strasznie smutny, że chcę pozostać sam.
– Odrzekł Smutek i smutnie powiosłował w dal.

Dobry humor przepłynął obok Miłości nie zauważając jej, bo był tak rozbawiony, że nie usłyszał nawet wołania o pomoc.

Wydawało się, że Miłość zginie na zawsze w głębiach oceanu… Nagle Miłość usłyszała:
– Chodź! Zabiorę cię ze soba ! – powiedział nieznajomy starzec.

Miłość była tak szczęśliwa i wdzięczna za uratowanie życia, że zapomniała zapytać kim jest jej wybawca. Miłość bardzo chciała się dowiedzieć kim jest ten tajemniczy starzec. Zwróciła się o poradę do Wiedzy.
– Powiedz mi proszę, kto mnie uratował ?

– To był Czas. – Odpowiedziała Wiedza.

– Czas ? – zdziwiła się Miłość. – Dlaczego Czas mi pomógł ?

– Tylko Czas rozumie, jak ważnym uczuciem w życiu każdego człowieka jest Miłość. – Odrzekła Wiedza.

  • Rozmowa kierowana na temat tego, co usłyszały dzieci.
  • Zagadki o emocjach.

Dzieci rozwiązują zagadki słowne dotyczące emocji i odnajdują daną emocję na obrazku

Jaka to emocja? Powiedzcie dzieci-                           

Mówią o nim, że ma wielkie oczy,
Rączki wymachują, ciało w górę leci,                          

Gdy się do naszego umysłu wtoczy,


Oczy jak iskierki się zapalają,

Trzęsie nami śmiało
Wszystkie ząbki usta odkrywają.

I paraliżuje całe ciało.

Usta jak podkówka odwrócona,                                  

Gdy się w nasze serce wkrada,
Często łezka w oku zakręcona.                                    

To naszymi myślami włada,

Wygląd twarzy tej dziewczyny

Marszczy nam nosek, oczy i czoło,
Jakby najadła się cytryny.

Tupie nóżką i rączką grozi wkoło.

  • Podróż samolotem do krainy uczuć.

Dzieci wraz z nauczycielem wyruszają na wycieczkę do tajemniczej krainy. Wsiadają do samolotu i lecą naśladując ruchy zgodnie ze wskazówkami, które usłyszą. (Można wykorzystać odgłos lecącego samolotu). Wszyscy docierają do RADOSNEJ KRAINY. Jest tutaj piękna pogoda, świeci słońce, widać kolory (uczestnicy ilustrują ruchem, ciałem, gestem emocję). Następnie wsiadają do samolotu  i lecą dalej. Nagle robi się ciemno, słońce przestaje świecić a świat jest szary i bury. Docieramy do SMUTNEJ KRAINY. Mieszkańcy tej krainy stale chodzą smutni, nic im się nie chce robić, siedzą, leżą…. (uczestnicy ilustrują ruchem, ciałem, gestem emocję).

Prowadzący pyta: czy smutek jest nam potrzebny? A co możemy zrobić, żeby poprawić sobie humor, kiedy jesteśmy smutni?

  • Masażyk (w parach: dziecko – dziecko ) na plecach na poprawę nastroju.

Masażyk (w parach: rodzic – dziecko ) na plecach na poprawę nastroju.

Leci listek, leci przez świat [wędrujemy opuszkami palców dwa razy]

Gdzieś tam na ziemię cicho spadł. [lekko naciskamy je w jednym miejscu]

Leci drugi, leci trzeci, [szybko, z wyczuciem stukamy wszystkimi palcami]

Biegną zbierać listki dzieci. [jak wyżej]

No, a potem wszystkie liście [głaszczemy dziecko po plecach]

Układają w piękne kiście. [jak wyżej]

  • Podróż samolotem do krainy uczuć cz.2

Wsiadamy do samolotu i lecimy dalej. Nagle w oddali słychać błyskawice, niebo w pewnym momencie aż robi się czerwone. Dotarliśmy doKRAINY ZŁOŚCI. Ludzie w tej krainie tupią nogami, obrażają się, zaciskają pięści. Często się kłócą, nie potrafią współpracować, nie potrafią się razem bawić. Mają groźne miny (uczestnicy ilustrują ruchem, ciałem, gestem emocję). Czy czujecie się czasem źli? Czy możemy czuć złość? Złość jest przykra, nikt jej nie lubi, każdy się jej boi dlatego trzeba spokojnie tą złość uspokoić. Macie jakiś pomysł?

  • Start rakiety – zabawa na odreagowanie.

Dzieci zamieniają się w rakiety, które za chwile wystartują w podróż kosmiczną. Zaczynają od bębnienia palcami w podłogę, najpierw powoli i delikatnie, potem coraz szybciej i głośniej. Następnie bębnienie zamienia się w uderzanie dłonią, klaskanie, tupanie nogami, coraz szybciej i głośniej.

Można też dołączyć naśladowanie szumu rakiety i stopniowo wydawać coraz głośniejsze dźwięki, wyciągając ramiona w górze i krążąc po orbicie przez chwilę, po czym spokojnie lądując

  • Praca przy stolikach. – Kleksy pełne emocji.                              

Dzieci tworząc kleksy z różnych kolorów farb i nadają im nazwy emocji.

  1. Ewaluacja zajęć i podsumowanie.

Dzieci mówią, która z krain najbardziej im się podobała i dlaczego. Wybierają swoją ulubioną emocję oraz prezentują  ją  mimiką oraz gestem.

TEMAT 9 : CZY INNY ZNACZY GORSZY? – UCZYMY SIĘ EMPATII I TOLERANCJI.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie wszystkich na zajęciach. Zabawa „Iskierka”

2. Zabawa integrująca grupę i rozwijająca tolerancję „Jak się dziś czujesz?”
Dzieci z karteczką w ręce chodzą po sali w rytm świątecznej muzyki. Na podłodze leżą ołówki. Gdy nauczyciel zatrzyma muzykę, dziecko wpisze jednemu koledze lub koleżance znak + ( oznaczający dobry nastrój) lub znak – ( oznaczający kiepski nastrój). Zabawa się kończy w momencie, gdy wszyscy „wypiszą swój nastrój” na kartce każdego z dzieci. Następnie z pomocą nauczyciela, każdy przelicza ilość plusów i minusów i ogłasza jakich znaków ma więcej. Prowadzący podsumowuje zabawę mówiąc, że ponieważ większość dzieci ma dobry nastrój. Ponieważ, że jest więcej plusów, ich ilością możemy przezwyciężyć minusy, które przygnębiają niektóre dzieci.
3. Wprowadzenie w temat zajęć.

Nauczyciel odczytuje fragment baśni „Brzydkie kaczątko”. Przerywa opowiadanie w momencie, w którym kaczątko dowiaduje się, że jest łabędziem.

4.. Pytania kontrolne sprawdzające poziom zrozumienia przez dzieci tekstu.

– Kogo kaczątko spotkało w swoim życiu?

– Jak było traktowane kaczątko przez tych, których spotykało w życiu? – Dlaczego nikt nie chciał się przyjaźnić z kaczątkiem?

– Jak czuło się kaczątko, kiedy było źle traktowane?

– O czym marzyło?  

Dzieci próbują odpowiedzieć na stawiane przez nauczyciela pytania. Prowadzący zajęcia kieruje wypowiedziami tak, aby wysunąć odpowiednie wnioski.
5. Dokończenie czytania baśni przez nauczyciela.

 Krótka rozmowa z dziećmi o zakończeniu i całej treści bajki. Określane uczuć jakie towarzyszyły dzieciom w trakcie słuchania.

  • Zabawa ruchowa. Nauczyciel odczytuje opowiadanie, dzieci zachowują się adekwatnie do treści opowiadania

„Jesteś kaczątkiem, skul się na ziemi, bo dopiero się wykluwasz, jesteś coraz większe i silniejsze, powoli się prostujesz…. Ale jest ci smutno, bo wszyscy cię wyśmiewają, poszturchują, musisz uciekać, żeby cię nie zadręczyli, wciąż cię dziobią i wyśmiewają. Jesteś jeszcze małe i przerażone, chowasz się w kącie, całe drżysz… Jesteś bardzo smutne i samotne. O! Popatrz! Tam są łabędzie! Zobaczyłeś je, są takie piękne… Marzysz, by pofrunąć za nimi, ale nie możesz. Wyciągasz szyję i skrzydła, ale nie potrafisz za nimi polecieć. Robi ci się jeszcze smutniej. Pada śnieg, jest ci zimno, marzniesz, marzysz o wiośnie, znów musisz się chować się przed mrozem i tymi, którzy chcą cię schwytać. Chowasz się w kąciku i czekasz na wiosnę…. Wreszcie przyszła, robi się coraz cieplej, wychodzisz z kryjówki, rozprostowujesz skrzydła i wyciągasz szyję, jest tak ciepło i przyjemnie. Idziesz nad jezioro popatrzeć na łabędzie, popływać. Unosisz się na wodzie, patrzysz na swoje odbicie… Spójrz, jaki jesteś piękny! Jesteś najpiękniejszym łabędziem ze wszystkich! Wszyscy cię podziwiają! Troszkę ci wstyd, bo do tego nie przywykłeś, ale jesteś bardzo, bardzo szczęśliwy! Pływasz po wodzie, jest ciepło i radośnie, dookoła ciebie najpiękniejsze ptaki na świecie, łabędzie, twoja rodzina. Nareszcie jesteś w domu! Możesz frunąć aż do nieba!”

7. Pytania do zabawy:.

– Jak czuł się łabędź, kiedy dowiedział się, kim jest?

– Czy czuł się szczęśliwy? Dlaczego?

– Czy byłeś kiedyś tak szczęśliwy jak łabędź?

– Jaka to była sytuacja?

8. Zabawa rozwijająca empatię i postawę życzliwości wobec innych („Deszczyk – masażyk relaksacyjny”).

Dzieci siedzą jeden za drugim tworząc długi „ pociąg życzliwości”. Masują plecy osoby siedzącej przed nimi wg poleceń nauczyciela:

Dawno temu, na polu ( pisanie palcem po plecach )
Padał deszczyk bez oporu ( szybkie postukiwanie palcami o plecy)
Padał i padał i przestać nie mógł ( jeszcze szybsze postukiwanie palcami o plecy)
Bo przyjaciół nie miał zbyt wielu. ( rysowanie palcami na plecach smutnej minki)
Kapanie to, usłyszał wiatr ( dzieci naśladują głosem szuszuuuu, i delikatnie gładzą plecy)

I od razu na pomysł pewien wpadł!

Obudził ze snu słonko i razem z biedronką ( rysowanie palcem na plecach małego i dużego koła)

Zaczęli w tęczową piłkę grać ( rytmiczne przykładanie do pleców pięści )
Deszczyk tak się zdziwił, że wodę ze śmiechem pomylił (dzieci naśladują odgłosy zdziwienia uuuuuuu? I śmiechu – hahahahhaha)
Wiatr zaprosił go do zabawy i razem ze słonkiem i biedronką sobie podskakiwali. (rytmiczne przykładanie dwóch pięści)

I od tej pory, odeszły w niepamięć, wszystkie złe humory. ( dzieci wzajemnie żegnają).

9. Zadanie plastyczne dla dzieci: „Okulary empatii”.

Kiedy dzieci wykonują zadanie nauczyciel tłumaczy im czym jest empatia. „Kiedy innym ludziom okazujemy empatię, oznacza to, że na chwilę stawiamy się w ich sytuacji, czyli zastanawiamy się, jak oni widzą świat, sytuację, w której są, tak jakbyśmy patrzyli przez ich okulary. Nie myślimy wtedy o sobie i o tym, jak my byśmy to widzieli, ale jak może to widzieć właśnie ta osoba w tej, a nie innej sytuacji. Empatyczni ludzie zadają pytania: Co czujesz? Czego potrzebujesz? Czy mogę ci jakoś pomóc? Pokazują drugiej osobie, że ją słuchają. Starają się: nie oceniać, nie dawać rad, nie rozśmieszać na siłę, nie porównywać ze sobą czy kimś innym.” Po wykonaniu okularów dzieci zakładają je na oczy i mówią sobie wzajemnie miłe i ciepłe słowa oraz pytają czy mogą w czymś dziś pomóc kolegom/ koleżankom/  Pani.

10. Zabawa w krąg uczuć

 Nauczyciel prosi każdego z uczniów, aby opowiedział o sytuacji, kiedy był świadkiem złego traktowania drugiego człowieka.

11. Krótka pogadanka o tolerancji.

 Uświadomienie dzieciom znaczenia tolerancyjnego zachowania wobec „innych”.

12. Ćwiczenie z piłeczką integrujące grupę

Dzieci siedzą w kręgu. Jedno z dzieci dostaje od nauczyciela piłeczkę. Prowadzący mówi do dziecka: „Jestem podobny do ciebie, bo …”. Dzieci podają sobie piłeczkę i mówią w czym są do siebie podobne.

13. Ewaluacja zajęć i podsumowanie:

Nauczyciel mówi dzieciom, ze podobieństwa i różnice łączą wszystkich ludzi. Każdy z nas jest inny, wyjątkowy i zasługuje na przyjaźń. Przypomina czym jest empatia i dlaczego warto uczyć się ją okazywać. Dzieci określają miną poziom zadowolenia z zajęć.

X. Referaty

   Rozwój społeczny dzieci w wieku przedszkolnym – charakterystyka, etapy rozwoju, wskazówki dla dorosłych.

Pojęcie rozwoju możemy określić, jako składający się z wielu ogniw proces w trakcie, którego zachodzą nieodwracalne zmiany. Dziecko od chwile przyjścia na świat jest jednostką aktywną, która dysponuje swoimi genetycznymi uwarunkowaniami, uzdolnieniami i potencjałami. Jest odrębną jednostką pod względem psychicznym, fizjologicznym i morfologicznym. Dziecko wymaga odpowiedniej opieki rodziców i specjalistów. Rozwój predyspozycji dziecka zależy od jego indywidualnej drogi życiowej. Każde dziecko od urodzenia jest istotą społeczną, ale nie możemy od razu nazwać go partnerem społecznym, dopiero w toku jego indywidualnego rozwoju kształtuje swoją zdolność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Ważną rolę odgrywają tutaj rodzice, wychowawcy i całe otoczenia. Dzięki tym interakcją z innymi ludźmi dziecko rozwija lub nie swoje zdolności.

            Rozwój społeczny dziecka możemy rozpatrywać w dwóch aspektach. Pierwszy dotyczy rozwoju społeczne, czyli socjalizacji. Prowadzi on do poznania struktury i zasad, jakie panują w grupie. Dziecko w tym czasie uczy się zasad i obyczajów, które panują w grupie. Zauważyć tutaj możemy, że dzieci chętnie bawią się ,,w role”. Dziecko utożsamia się z jakąś postacią, wnika w nią i poznaje od środka. Podczas takiej zabawy dzieci same ustalają sobie zasady jak zabawa będzie przebiegać, to właśnie jest kolejny etap socjalizujący dziecko.

            Drugim elementem rozwoju społecznego dziecka jest kształtowanie się jednostki w grupie. Najważniejszą rolę w rozwoju społecznym odgrywa rodzina, ponieważ rodzice to osoby, z którymi dziecko po raz pierwszy się spotyka, z którymi wchodzi w interakcje. W trakcie tego procesu dziecko uczy się jak ma postępować w danej sytuacji, dostrzega, jaka jest rola każdego z domowników, jakie są ich wartości. Jeżeli dziecko czuje, że jest członkiem rodziny to z pewnością wejście do grupy przedszkolnej będzie o wiele łatwiejsze. Rozwój przebiega jeszcze bardziej aktywnie, gdy dziecko coraz więcej mówi, gdy rozwój fizyczny jest na coraz lepszym poziomie. Podczas zabawy widać, że dzieci łączą się w pary, w mniejsze i większe grupy. Niekorzystnie na proces socjalizacji wpływają złe relacje między rodzicami czy innymi członkami rodziny, co może wpłynąć na to, że dziecko nie będzie rozumiało potrzeb innych ludzi. Również izolacja rodziców, unikanie kontaktów towarzyskich może doprowadzić do tego, że dziecko będzie bardzo nieśmiałe.

Bardzo ważną rolę odgrywa rozwój osobowości dziecka. Temperament, emocje, zdolności intelektualne rozwijają się w kontaktach z rówieśnikami. W tym okresie dziecko ustala swoją tożsamość płciową. Dziewczynki naśladują zachowania swoich mam a chłopcy chcą być jak ich tatusiowie. Dziecko naśladuje, obserwuje, szuka różnic między chłopcem a dziewczynką. Z. Freund twierdzi, że już w pierwszym roku życia dziecko potrafi rozpoznać obiekty podobne do siebie-mowa tutaj o pierwotnej identyfikacji. Między trzecim a szóstym rokiem życia dziecko stara się przedstawić obraz własnej osoby. Na ten obraz składają się: imię, codzienne zachowanie, posiadane rzeczy. Obraz ten uwzględnia emocje i indywidualne cechy. W tym wieku kształtuje się również samoocena, czyli zespół sądów o własnej wartości. To właśnie samoocena zajmuje szczególne miejsce w powstawaniu obrazu własnej osoby.

          Dzieci trzyletnie charakteryzują się bardzo silnymi uczuciami. Najczęściej uczucia są bardzo zróżnicowane. Są one pokazywane bardzo wyraźnie przez dzieci, ponieważ nie potrafią one ukryć swojego gniewu czy radości. Przy wyrażaniu uczuć krzyczą, gestykulują i dużo mówią. Dziecko bardzo łatwo przechodzi z jednego nastroju na drugi. Emocje uzewnętrznione przez dziecko często trwają bardzo krótko. Dziecko w pewnej chwili płacze a za moment już się śmieje. Pod koniec trzeciego roku życia dzieci dość sprawnie operują już mową, co poprawia komunikację między dziećmi oraz między dzieckiem a rodziną. W tym wieku dzieci nie wiedzą jeszcze, co to są wartości, dlaczego muszą robić tak a nie inaczej. Podporządkowują się woli i oczekiwaniom dorosłych. W tym okresie dorośli są dla dziecka największym autorytetem i wzorem do naśladowania.

            Czterolatki są już bardziej świadome swoich uczuć i starają się nad nimi panować. Ważną rolę odgrywają tutaj już wspomniane zabawy w rolę. Zabawy te pozwalają dziecku na lepsze poznanie świata dorosłych. Dziewczynki najczęściej bawią się w dom gdzie jest jedna mama i kilkoro dzieci. Dzieci bawią się w grupie lub prowadzą zabawy równoległe. Czterolatki uwielbiają przeciwstawiać się dorosłym. U chłopców zauważa się nadmierną agresję, są gotowi do wymierzenia kary innemu koledze. W tym wieku zaczynają się już tworzyć ,,przyjaźnie” w grupie przedszkolnej. Przyjaciele często się ze sobą bawią, rozmawiają, dzielą zabawkami. Przyjaźnie te jednak nie trwają długo.

            W życiu dzieci pięcio- i sześcioletnich nadal towarzyszy bogata paleta uczuć, ale pojawiają się nowe takie jak: lęk, nieśmiałość czy zakłopotanie. Dzieci w zależności od środowiska, w jakim przebywają wiedzą już jak okazywać i kontrolować swoje emocje. Dzieci w tym wieku przystosowują się już do zasad panujących w grupie. Budzą się nich wyższe emocje intelektualne, moralne czy estetyczne. Dzieci coraz częściej sobie pomagają, rozumieją potrzeby i emocje innych.

           Dziecko w wieku przedszkolnym nawiązuje wiele kontaktów społecznych. Głównym środowiskiem społecznym jest w tym wieku rodzina a dopełnieniem jest środowisko przedszkolne. Kontakty społeczne w obrębie rodziny to przede wszystkim kontakty z rodzicami, rodzeństwem i innymi członkami rodziny. Wszystkie interakcje odgrywają dużą rolę, ponieważ dziecko przejmuje od dorosłych wzorce i role społeczne. Całkiem inaczej wyglądają relacje dzieci, które przebywają w grupie przedszkolnej. W rodzinie jest więcej okazji do sporów niż w grupie przedszkolnej. Dzieci w grupie są pod okiem nauczyciela, który wprowadza określone zasady i reguły. Taki porządek zachęca dzieci do pozytywnych zachowań i nawiązywania dobrych kontaktów z innymi dziećmi. Tak przedstawione interakcje społeczne prowadzą do zgodnego współżycia w grupie. Te pozytywne stosunki między dziećmi przejawiają się pomaganiem przy różnych czynnościach. Negatywne relacje między dziećmi kończą się konfliktem, najczęściej wynika on z zazdrości, nieżyczliwości lub z chęci osiągnięcia jakiegoś celu. Działania te mają charakter egoistyczny. W dalszej części rozdziału opisany został rozwój moralny dziecka w świetle literatury.

           Moralność dziecka kształtuje się pod wpływem przyjmowania od osób dorosłych nakazów, zakazów i reguł postępowania. Na początku życia dziecko nie wie, co jest dobre a co złe. Dopiero w okresie między drugim a piątym rokiem życia dowiaduje się, jakie są wymagania i oczekiwania stawiane przez dorosłych. Dziecko stara się postępować właściwie, aby osiągać swoje cele, tą fazę rozwoju moralnego nazywamy stadium egocentryzmu. Kolejną fazą rozwoju moralności dziecka w wieku przedszkolnym jest moralność autonomiczna, wtedy właśnie dziecko zaczyna uznawać pewne normy nie, dlatego, że na przykład rodzice tak wymagają tylko dochodzi do tego, że tak powinno się postępować. Ta faza pojawia się w późnym wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. Należy pamiętać, że dziecko nie uwewnętrzniło jeszcze wszystkich reguł, dlatego w późniejszym okresie dzieci dzięki zabawie oraz grze zespołowej przyjmie swoje normy.

          Dużą rolę w wieku przedszkolnym odgrywa płeć dziecka, która jest czynnikiem różniącym kontakty społeczne. Małe dzieci bawią się ze sobą chętnie bez względu na płeć. W późniejszym okresie można zaobserwować, że dzieci przejmują pewne role podczas zabawy. Dziewczynki chętnie bawią się w ,,dom,, czy zajmują się lalkami. Chłopcy lubią majsterkować, bawić się w operatorów różnych maszyn. Okres ten trwa do 8 roku życia, później chłopcy i dziewczynki tworzą odrębne grupy.

           Rozwój emocjonalno – społeczny jest najważniejszym czynnikiem, który umożliwia prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie oraz rozwój osobowości. Dzięki kontaktom z innymi nawiązują różne interakcje, mogą przyswajać sobie elementy ról społecznych. Dzięki przebywaniu w grupie przedszkolnej dziecko może tworzyć obraz samego siebie, który jest ważnym składnikiem osobowości. Wszystkie pozytywne i negatywne doświadczenia emocjonalne decydują o późniejszym rozwoju. Dzięki temu dzieci stają się bardziej odporne na wszelkie niepowodzenia.

           Jednym ze składników środowiska wychowawczego jest na pewno grupa rówieśnicza, z którą dziecko kontaktuje się już od wczesnych lat, zanim pójdzie do przedszkola czy szkoły. Grupa rówieśnicza występuje we wszystkich fazach uspołecznienia dzieci i młodzieży. Tworzenie się grup jest zjawiskiem rozwojowym, dlatego w poszczególnych etapach zmienia się również jej charakter. Jeżeli chodzi o dzieci w wieku przedszkolnym to nie tworzą one trwałych grup, ich kontakty są powierzchowne i zmieniają się bardzo szybko. Wiek przedszkolny stanowi możliwość rozszerzania interakcji z rówieśnikami. W tym czasie dzieci uczą się wszystkiego, a nauczyciele i rodzice mogą obserwować zachowania społeczne dzieci.

           Dzieci na tym etapie naśladują kogoś podobnego do siebie. Zachowania rówieśników mogą pełnić funkcje wzmocnień lub kar, mogą wywoływać pozytywne i negatywne emocje. W każdej grupie są jednostki atrakcyjne dla innych dzieci, a także dzieci, które pozostają na uboczu. Również wśród grup dziecięcych możemy wyróżnić grupy małe i duże, czy też formalne i nieformalne. Grupy nieformalne powstają spontanicznie najczęściej w wieku od 6 do 7 roku życia, ale są one przelotne i funkcjonują dość krótko, dopiero po ukończeniu 9 lat można zaobserwować zmiany.

          Wspomniana przez autorkę grupa rówieśnicza ma bardzo duże znaczenie. Jest ona dla swych członków źródłem informacji na temat postaw i wartości. Dziecko dzięki grupie rówieśniczej zaspokaja swoje potrzeby. Początkowo potrzeby te dotyczą tylko zabawy, ale z czasem zmieniają się one na bardziej konkretniejsze. Grupa rówieśnicza staje się dla dziecka atrakcyjna wtedy, gdy poprzez nią może zaspokoić swoje potrzeby. Bardzo silnie wpływa to na kształtowanie jego psychiki.

          Literatura opisuje również stosunek, jaki zachodzi miedzy rozwojem dziecka a uczeniem się. Rozwój jest efektem doświadczeń miedzy jednostką a otoczeniem, sprzyja on wychowaniu. Tworzy okazje do podejmowania różnych zadań i pomaga w realizacji. Procesy, które determinują zmiany rozwojowe każdego człowieka to uczenie się i dojrzewanie organizmu. Problem w psychologii polega na ukazaniu zależności między tymi procesami. Można je postrzegać, jako coś odrębnego lub jako współzależne. Zależność ta oznacza, że przy odpowiedniej stymulacji środowiska można przyspieszyć rozwój dojrzewania.

M. Przetacznikowa dojrzewanie rozumie, jako proces fizycznego wzrostu, doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje somatyczny i neurofizjologiczny rozwój jednostki. Natomiast uczenie się to proces tworzenia, utrwalania czynności zdobytych na podłożu doświadczeń. Otoczenie może tu wpływać dwojako. Niespecyficzny rodzaj oznacza, że interakcje społeczne prowadzą do stanu pobudzenia, co doprowadza do rozwoju mózgu a jednocześnie pozwala jednostce na przejście na wyższy poziom dojrzewania. Drugi rodzaj wpływów wiąże się ze środowiskiem wychowawczym np. rodzina czy przedszkole. Uczenie się dzieci w wieku przedszkolnym to zdobywanie doświadczeń po przez kontakt z nauczycielem oraz wszelkie działania na przedmiotach. Proces uczenia się jest siłą napędową małego dziecka. Przez różne formy uczenia się dziecko spełnia się intelektualnie przez samodzielne odkrywanie świata lub przez przyswajanie gotowej wiedzy. Interakcje z rówieśnikami pomaga jednostkom przyjąć różne sposoby przyjmowania problemów. Dzieci będące w konflikcie mogą swój problem rozwiązać przy pomocy nauczyciela lub starszego kolegi, który ma większe umiejętności w tym zakresie. Z czasem przejdą na wyższy poziom i będą potrafiły samodzielnie uporać się z problemem. Proces uczenia się internalizuje procesy interakcji społecznej. Takie doświadczenia dają dziecku możliwość obserwowania, wpływania i wybierania procedur najbardziej efektywnych podczas jakiegoś problemu. Kiedy dziecko potrafi tę społeczną zdolność rozumienia odnieść do siebie wtedy samodzielnie rozwiązuje problemy, które wcześniej sam by nie rozwiązał.

           Dziecko, które aktywnie uczestniczy w życiu grupy zaczyna dostrzegać jak wiele daje mu ta grupa, jak wiele potrzeb może zaspokoić. Widzi, że dzięki grupie jest popularny, uzyskuje jakąś pozycję. Grupa rówieśnicza, rodzice, nauczyciele odgrywają niezastąpioną rolę w procesie uspołecznienia. Brak kontaktu z dziećmi młodszymi czy starszymi utrudnia i wpływa negatywnie na prawidłowy rozwój społeczny dziecka.

Rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym – charakterystyka, etapy rozwoju, wskazówki dla dorosłych.

Wiek przedszkolny jest jednym z najbardziej burzliwych okresów w dojrzewaniu emocjonalnym dziecka. Rozwój emocjonalny dziecka jest fundamentem jego rozwoju w innych sferach życia. To właśnie zdolności emocjonalne odgrywają największą rolę w przyszłych osiągnięciach dziecka jako ucznia czy osoby dorosłej. Dlatego też nie wystarcza wysoki iloraz inteligencji aby zapewnić dziecku sukces w życiu.

Potrzebne są takie kompetencje, które warunkują umiejętną współpracę w zespole, a przede wszystkim umiejętności dostosowania się do wymagań grupy. Umiejętności emocjonalne takie jak: rozwiązywanie problemów interpersonalnych, wytrwałość, przyjaźń i empatia, to techniki, których można się nauczyć i które w przyszłości mogą wpłynąć na jakość życia każdego człowieka. Wszystkiemu co człowiek robi towarzyszą emocje, pozytywne lub negatywne, silne lub słabe. Emocje pozytywne wywołują chęć powtórzenia danej sytuacji, zaś negatywne chęć uniknięcia sytuacji nieprzyjemnej. Emocje są więc dla dzieci głównym motywem działania. Dzieci chcą robić to, co jest dla nich przyjemne. Bronią się przed tym, co uważają za przykre. Nie potrafią jeszcze logicznie myśleć, nie mają doświadczeń i nie przewidują konsekwencji swoich działań.

Rozwój emocjonalny dziecka następuje w sytuacjach społecznych, w kontaktach z innymi, podczas wspólnych zabaw, rozmów i doświadczeń. Wzrasta wraz z nabywaniem przez dziecko zdolności intelektualnych i sprawności językowej. Dojrzałość emocjonalna przedszkolaka rozwija się wraz z jego wiekiem, ale zależy również i od sposobu w jaki jego rozwój emocjonalny wspierany jest przez najbliższe otoczenie. Reakcje dorosłych, które wspierają rozwój emocjonalny dziecka, to przede wszystkim traktowanie poważnie wszystkich jego uczuć, emocji oraz potrzeb i poświęcanie im uwagi – nazywanie ich i akceptowanie, panowanie nad własnymi emocjami w kontakcie z dzieckiem. Gotowość szkolna przedszkolaka rozpatrywana jest również w kontekście jego gotowości emocjonalnej, rozumianej jako poziomu inteligencji emocjonalnej.

TRZYLATEK:

• stany emocjonalne trzylatka są krótkotrwałe, gwałtowne i bardzo zmienne. Dziecko potrafi bardzo szybko przechodzić z odczuwania smutku do radości i okazuje te uczucia z bardzo dużą siłą;

• zachowanie dziecka jest impulsywne, jest przejawem przeżywanych przez nie emocji w danej chwili;

• nie potrafi jeszcze kontrolować swoich emocji, udawać czy ukrywać ich;

• agresję przejawia głównie w sposób fizyczny (bije, kopie, gryzie)

• trzy i pół latek wchodzi w dość burzliwy okres, w którym podstawową trudnością dla dorosłych może być sprzeciwianie się, odmowa posłuszeństwa, kontrola otoczenia

• jest już świadomy swoich potrzeb i potrafi je wyrażać („chcę – nie chcę”, „lubię – nie lubię”);

• nastawiony jest na zdobywanie niezależności i wyodrębnianie się od innych, dlatego bardzo ważna jest dla niego samodzielność, którą często manifestuje poprzez opór wobec poleceń czy próśb dorosłych lub buntowanie się;

• jest wrażliwy na to, co dzieje się w jego najbliższym otoczeniu – może silnie przeżywać konflikty w rodzinie;

• jest coraz bardziej gotowe na dłuższe rozstania.

CZTEROLATEK:

• coraz lepiej potrafi nazywać przeżywane przez siebie emocje, opisywać zachowania społeczne;

•potrafi rozpoznać dlaczego ono samo lub ktoś inny przeżywa dane uczucie, zwraca jednak uwagę przede wszystkim na zewnętrzne przyczyny emocji;

• emocje dziecka są nadal intensywne i mogą występować naprzemiennie;

• może rozładowywać napięcie emocjonalne poprzez ssanie kciuka, obgryzanie paznokci, nadruchliwość, koszmary senne;

•podczas przeżywania dużego stresu może skarżyć się na ból brzucha, moczyć się lub wymiotować;

•zaczyna zdobywać umiejętność regulacji emocji;

•w tym wieku nasilają się u dziecka lęki słuchowe, przed ciemnością i dzikimi zwierzętami oraz wyjściem mamy – często związane są

one z rozwijającą się u dziecka wyobraźnią;

• ma coraz większą potrzebę nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, przynależności do grupy.

PIĘCIOLATEK:

• rozumie emocje własne i innych ludzi, potrafi je określić;

• potrafi ocenić przyczyny emocji i przewidzieć, jakie zachowania mogą wiązać się z określonymi uczuciami;

• uczy się, jak można wpływać na emocje innych osób, jak reagować, gdy ktoś przeżywa truytuację;

• rozwijają się uczucia związane z samooceną – poczucie zadowolenia z siebie, wstyd;

• w konfliktach z rodzicami coraz częściej próbuje negocjować, a nie tylko wybuchać złością;

• zwykle rozumie stawiane mu wymagania;

• potrafi utrzymać koncentrację przez dłuższy czas i zaplanować działanie;

• rozwija się u niego poczucie humoru, rozumie żart;

• jest zazwyczaj zrównoważony i spokojny.

SZEŚCIOLATEK

* mniej stabilny emocjonalnie niż w wieku pięciu lat.

* bardzo szybko zmienia uczucia przyjaźni na wrogość.

* wykazuje skłonności do egocentryzmu, skrupulatnego przestrzegania rytuałów, agresji, buntu i drażliwości.

* potrafi być kochające przyjazne i z entuzjazmem współpracuje z innymi.

* ciekawe wszystkiego, co je otacza.

* z trudem akceptuje brak własnego sukcesu i niełatwo pokonuje frustracje\

Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka?

1. Ucz dziecko wyrażać emocje, rozmawiaj z dzieckiem o uczuciach i emocjach,

2. Pomóż dziecku nazwać jego uczucia i je zaakceptować,

3. Pamiętaj, że dzieci naśladują nasze emocje. Dostarczaj dobrych przykładów. Staraj się łączyć przeżywanie emocji z potrzebami, a nie ze zdarzeniami zewnętrznymi, np. „Jestem zła, kiedy kłócicie się obok mnie, bo chciałam odpocząć chwilę w spokoju” zamiast „Jestem zła, bo robicie hałas”

4 .Dziel się z dzieckiem uczuciami i przemyśleniami i uważnie słuchaj tego, co mówi o swoich przeżyciach.

5. Nie krytykuj i nie oceniaj żadnych uczuć doświadczanych przez dziecko.

6. Nie zaprzeczaj uczuciom dziecka.

7. Pamiętaj, że akceptowanie uczuć to nie to samo, co zgoda na każde działanie pod ich wpływem.

8. Nie oczekuj od kilkulatka, by zawsze wiedział, co i dlaczego czuje, ani umiejętności kontrolowania emocji w każdej sytuacji.

9. Podpowiadaj dziecku, jak może wyrazić emocje w sposób bezpieczny dla siebie i innych.

10. Pomoc dziecku w radzeniu sobie z emocjami zaczyna się od uspokojenia samego siebie.

 X. Bibliografia.

1. Bee H. Psychologia rozwoju człowieka. Poznań 2004. Wyd. Zysk i Spółka

2. Hurlock E. Rozwój dziecka. Warszawa 1985. PWN

3. Lubowiecka J. Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola. Warszawa 2000. WSiP

4. Przetacznik M. Tyszkowa M. Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa 1996. PWN

5. Żebrowska M. (red.)+Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Warszawa 1986. PWN 

6. Gerstmann S. Rozwój uczuć, Warszawa 1986, WSiP

7. Danilewska J, Agresja u dzieci, Warszawa 2002

8.  Portmann R, Gry i zabawy przeciwko agresji, Kielce 2003

9. Rojewska J. „ Grupa bawi się i pracuje” część II, Oficyna Wydawnicza UNUS

10. Homer H., Bliżej siebie. Scenariusze, Warszawa 2001

11. Knez R., Słonina W. M., SAPER, czyli jak rozminować agresję. Program profilaktyczno – wychowawczy, Kraków 2004

12. Vopel K. W., Kreatywne rozwiązywanie konfliktów. Zabawy i gry dla grup, Kielce 2003

13. Montanari L, Poznajemy język ciała. Techniki animacji oraz gry i zabawy dla dzieci i młodzieży, Kielce 2003

14. Ostrowska K., Ja – inni. W poszukiwaniu wartości, Kraków 2004

15. Piszczek M., Terapia zabawą. Terapia przez sztukę, Warszawa 2002

16. Aichinger A., Holi W., Psychodrama. Terapia grupowa z dziećmi, Kielce 1999

17. Alicja Strzelecka – Lemiech, Rozwój emocjonalny dziecka, w: Doradca Nauczyciela Przedszkola, listopad 2013

18. Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań, 1997